Bij allerlei programma’s op radio en televisie komen deskundigen voorbij. Deze deskundigen in de media roepen verschillende vragen op. Wie bepaalt wie er uitgenodigd wordt? Waarom zijn deze deskundigen deskundig? In deze pilotaflevering verwonderen de mediadoctoren zich over dit fenomeen.
Omdat de mediadoctoren zelf ook regelmatig optreden als deskundigen, begint de aflevering met een tafelgesprek waarin we reflecteren op onze rol. We bespreken fragmenten van Chris en Linda die vragen oproepen over deskundigheid. Mogen we als wetenschappers speculeren? Hoeveel verstand van je onderwerp moet je hebben? Mag je ook commentaar geven als je zelf geen onderzoek hebt gedaan naar het onderwerp? Wat is waarheid en waar begint de mening?
Om inzicht te krijgen in selectieprocessen hebben we gesproken met Erik de Vries, samensteller bij Pauw & Witteman. Hij legt uit dat ze bij P&W liever spreken over ‘betrokkenen’ dan over ‘deskundigen’. Het is daarbij belangrijk dat iemand een onderwerp goed kan verwoorden – alleen verstand van zaken is niet voldoende. Kun je reageren op vragen op je terrein waarvoor je van te voren geen gestructureerd verhaal hebt gedacht?
Tot slot bespreken we ook inzichten over de deskundige uit de wetenschappelijke literatuur. Een studie naar Deense krantenberichten tussen 1961 en 2001 laat zien dat wetenschappers in de krant steeds minder over hun eigen onderzoek praten en steeds meer commentaar geven over actuele kwesties.
Links bij deze uitzending:
- Fragment Chris Aalberts bij BNR over informateur (link in gehighlighte gele gedeelte)
- Fragment Chris Aalberts bij WNL over Achter de PVV (vanaf 27.17 min)
- Fragment Linda Duits bij P&W
- Abstract van studie ‘Experts in the Mass Media’
Leuk idee en leuk gedaan. En dan ook nog een verwijzing naar mijn favoriete Hermans boek! Eerst even een praktisch punt: wat mij betreft mogen de muzikale intermezzo’s korter. Als ze (bewegende) beelden zouden ondersteunen, prima. Een muziekje is zeker ook prettig bij een overgang naar een nieuw item, maar deze stukjes duren net iets te lang en dan ben ik eigenlijk geneigd weg te klikken.
Verder, inhoudelijk. Allereerst erg goed dat jullie meteen bij jezelf beginnen. Het is goed om de hand in eigen boezem te steken. Lekker meta ook: deskundigen die vanuit eigen deskundigheid het fenomeen deskundigen becommentariëren 🙂
Wat wel jammer is, is dat (daardoor) de indruk wordt gewekt dat het alleen om jullie zou gaan. Ook al laat Chris aan de hand van het Deense onderzoek zien dat sprake is van een trend. Het zou mooi zijn als daar dan ook meer Nederlandse voorbeelden bij werden gehaald en uitgediept. Zelf zag ik onlangs iemand bij de VPRO Thema-avond over slaap uitspraken doen over een onderwerp dat allerminst haar expertiseterrein is – en in de conclusie werden grote woorden niet gemeden.
Waarom dat kwalijk is? Ten eerste: een redactie geeft een platform aan mensen, of die nou als deskundig worden geintroduceerd, of als betrokkene. Doordat redacties hen een platform geven, wekken ze (mogelijk) de indruk dat die mensen experts zijn: hun antwoorden doen er kennelijk toe.
Ten tweede: de meerderheid van nieuwsgebruikers in Nederland erop vertrouwt dat ‘de media’ hun werk goed doen. Dat vertrouwen is kwetsbaar. Als redacties alleen mediagenieke mensen een platform geven, beperken zij zich zichzelf en hun kijkers. Inhoudelijk relevante informatie komt niet aan bod, want is te moeilijk of niet sexy. Of: juist de verkeerde informatie wordt uitgelicht en uitvergroot. Als journalisten zelf te weinig kennis van zaken hebben, kunnen ze de (wetenschappelijke) waarde van de uitspraken een ‘deskundige’ niet doorprikken. Chris van der Heijden schreef afgelopen week ook een treffende column over dit wittejassensyndroom in de Groene. Daarom kon het ook gebeuren dat we allemaal zagen hoe iemand die weliswaar arts is, maar niet dienstdoend, hoogst passievol een andere diagnose stelde over Johan Friso dan de behandelend artsen.
Ten derde: omdat de impact van media enorm is, ook van de gevestigde media (nog steeds, getuige ook Haren).
Ik vind het dan ook jammer dat Linda in haar afsluitende antwoord haar eigen criterium (kennis) combineert met dat van de P&W-redactie (passie). Maar ik moedig jullie alledrie aan om dit onderwerp in vervolgafleveringen verder uit te diepen. Met vragen als:
– Welk mechanisme zit daar eigenlijk achter, dat mensen zich als deskundige uitlaten over zaken waarvoor ze eigenlijk beter zouden moeten doorverwijzen naar echte experts? Anders dan grote ego’s?
– Sinds wanneer (en waarom) worden journalisten zelf als deskundigen opgevoerd? Uiteraard hebben Frits Wester en Paul Jansen ontieglijk veel kennis van zaken, maar waarom stappen ze uit hun rol als journalist? Waarom niet de uitleg van het parlementair proces aan politicologen overlaten?
– Hoeveel experts zijn nodig om een goed beeld te hebben van de materie? Een ei is geen ei. En: moeten we wel willen om aan het eind van een programma alleen maar antwoorden te hebben? Zou het niet juist goed zijn als mensen inzien dat er juist veel meer vragen zijn?
– Als passie en mediagenieke verhalen zo belangrijk zijn, moeten alle wetenschappers dan een mediatraining volgen? Of moeten journalistieke redacties zelf beter hun best doen om droge en saaie verhalen op aansprekende wijze te brengen?
– Over welke media gaat het eigenlijk? Het is erg goed om te reflecteren op de werking van ‘de media’ maar bedenk wel dat grenzen vervagen. Alles wat via een scherm binnenkomt, lijkt zo onderhand wel deel uit te maken van ‘de media’. Blog(ger)s en twitter(aars) evenzeer. Als het NOS Journaal blundert met een social media stress item, en de Volkskrant.nl plaatst een kritische blog van Linda Duits door, blunderen dan alle media?
Leuk initiatief en fijn dat er veel zelfspot is. Ben benieuwd naar wat verder komen gaat want over dit onderwerp alleen kun je al een 100-delige reeks maken. Kritische noot: ‘de media’ bestaan natuurlijk niet. Of zouden Quest, P&W, 3FM en Metro dezelfde criteria hanteren?
Write more, thats all I have to say. Literally, it seems as though you relied on the video to make your point. You obviously know what youre talking about, why throw away your intelligence on just posting videos to your site when you could be giving us something enlightening to read? ddbkdabbbcdd